Διαχρονικοί κανόνες ζωής

Στη διαδικτυακή και περίπλοκη εποχή μας όλοι ψάχνουμε την αλήθεια και τα σταθερά σημεία αναφοράς που θα μας βοηθήσουν ν' ανταπεξέλθουμε στις απαιτήσεις των καιρών. Οι διαχρονικοί κανόνες ζωής της αρχαιοελληνικής Παιδείας εξακολουθούν να παραμένουν το σταθερό σημείο αναφοράς πάνω στο οποίο βασίσθηκε  εξάλλου όλος ο ευρωπαϊκός διαφωτισμός και η πρόοδος της ανθρωπότητας.

O Ζευς, ο πατέρας των θεών, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία έδωσε στον άνθρωπο την «αἰδῶ τε καί δίκην». Η αιδώς, από το ρήμα αιδέομαι, σημαίνει ντρέπομαι, αισχύνομαι. Διαβάζουμε:

Ζεύς οὖν δείσας περί τῷ γένει ἡμῶν, μή ἀπόλοιτο πᾶν, Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καί δίκην... (Πλάτωνος, Πρωταγόρας, ΧΙΙ, A-D)

Έτσι, ο άνθρωπος έχει μέσα του έμφυτο τον ηθικό νόμο, έχει μόνος του συνείδηση του δικαίου και του αδίκου και δεν χρειάζεται ούτε τον ίδιο τον θεό, ούτε τους εκλεκτούς του να του υπαγορεύσουν τους νόμους (όπως συμβαίνει στην εβραϊκή κοινωνία με τις 10 εντολές του Μωυσή). Οι Έλληνες πρώτοι κατανοούν την αξία της παιδείας, αφού αποστολή της είναι να δώσει στον άνθρωπο την γνώση των μέτρων και των σταθμών αυτών που ορίζουν το δίκαιο, ώστε αυτά να κρατούνται ενεργά και σε διαρκή εγρήγορση. (Κατανοούν, δηλαδή, εμμέσως, την βιολογική/γονιδιακή φύση της ηθικής που σύμφωνα με τον R.Dawkins αποτελεί παραπροϊόν της διαδικασίας φυσικής επιλογής.)

Οι Έλληνες, έτσι, χειραφετούνται από την θρησκεία και ως νομοθέτες τους επιλέγουν τους σοφούς των πόλεών τους.

Παραθέτουμε παρακάτω τα δελφικά ρητά. Στον πρόναο του Ναού του Απόλλωνος στους Δελφούς, ανεγράφοντο τα δύο περίφημα Δελφικά παραγγέλματα, «ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ» και «ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ», εκατέρωθεν του ιερού γράμματος «Ε».Τα Δελφικά αυτά παραγγέλματα, μαζί με άλλα 145, 147 συνολικά, ήταν οι υποθήκες που παρέδωσαν οι Επτά Σοφοί στις επερχόμενες γενιές, «ὠφελήματα ἀνθρώποις ες βίον»:

ΕΠΟΥ ΘΕΩ 
ΝΟΜΩ ΠΕΙΘΟΥ 
ΘΕΟΥΣ ΣΕΒΟΥ 
ΓΟΝΕΙΣ ΑΙΔΟΥ 
ΓΝΩΘΙ ΜΑΘΩΝ 
ΗΤΤΩ ΥΠΟ ΔΙΚΑΙΟΥ
ΑΚΟΥΣΑΣ ΝΟΕΙ 
ΣΑΥΤΟΝ ΙΣΘΙ 
ΓΑΜΕΙΝ ΜΕΛΛΕ 
ΚΑΙΡΟΝ ΓΝΩΘΙ 
ΦΡΟΝΕΙ ΘΝΗΤΑ 
ΞΕΝΟΣ ΩΝ ΙΣΘΙ
ΕΣΤΙΑΝ ΤΙΜΑ
ΑΡΧΕ ΣΕΑΥΤΟΥ
ΦΙΛΟΙΣ ΒΟΗΘΕΙ
ΘΥΜΟΥ ΚΡΑΤΕΙ
ΠΡΟΝΟΙΑΝ ΤΙΜΑ
ΦΡΟΝΗΣΙΝ ΑΣΚΕΙ
ΟΡΚΩ ΜΗ ΧΡΩ
ΦΙΛΙΑΝ ΑΓΑΠΑ
ΔΟΞΑΝ ΔΙΩΚΕ
ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΝΤΕΧΟΥ
ΨΕΓΕ ΜΗΔΕΝΑ
ΕΠΑΙΝΕΙ ΑΡΕΤΗΝ
ΣΟΦΙΑΝ ΖΗΛΟΥ
ΚΑΛΟΝ ΕΥ ΛΕΓΕ
ΠΡΑΤΤΕ ΔΙΚΑΙΑ
ΕΥΓΕΝΕΙΑΝ ΑΣΚΕΙ
ΦΙΛΟΙΣ ΕΥΝΟΕΙ
ΕΧΘΡΟΥΣ ΑΜΥΝΟΥ
ΚΑΚΙΑΣ ΑΠΕΧΟΥ
ΚΟΙΝΟΣ ΓΙΝΟΥ
ΕΛΠΙΔΑ ΑΙΝΕΙ
ΦΥΛΑΚΗ ΠΡΟΣΕΧΕ
ΦΘΟΝΕΙ ΜΗΔΕΝΙ
ΕΥΕΡΓΕΣΙΑΣ ΤΙΜΑ
Ο ΜΕΛΛΕΙΣ, ΔΟΣ
ΤΕΧΝΗ ΧΡΩ
ΥΦΟΡΩ ΜΗΔΕΝΑ
ΛΑΒΩΝ ΑΠΟΔΟΣ
ΗΘΟΣ ΔΟΚΙΜΑΖΕ
ΣΟΦΟΙΣ ΧΡΩ
ΕΥΧΟΥ ΔΥΝΑΤΑ
ΦΟΝΟΥ ΑΠΕΧΟΥ
ΓΝΟΥΣ ΠΡΑΤΤΕ
ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΓΙΝΟΥ
ΟΣΙΑ ΚΡΙΝΕ
ΕΥΛΟΓΕΙ ΠΑΝΤΑΣ
ΔΙΑΒΟΛΗΝ ΜΙΣEI
ΔΟΛΟΝ ΦΟΒΟΥ
ΕΧΩΝ ΧΑΡΙΖΟΥ
ΥΙΟΥΣ ΠΑΙΔΕΥΕ
ΠΑΣΙΝ ΑΡΜΟΖΟΥ
ΙΚΕΤΑΣ ΑΙΔΟΥ
ΥΒΡΙΝ ΜΙΣΕΙ
ΟΡΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
ΧΡΟΝΟΥ ΦΕΙΔΟΥ
ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ
ΦΙΛΩ ΧΑΡΙΖΟΥ
ΙΔΙΑ ΦΥΛΑΤΤΕ
ΑΚΟΥΕ ΠΑΝΤΑ
ΑΛΛΟΤΡΙΩΝ ΑΠΕΧΟΥ
ΕΥΦΗΜΟΣ ΙΣΘΙ
ΔΙΚΑΙΩΣ ΚΤΩ
ΑΓΑΘΟΥΣ ΤΙΜΑ
ΚΡΙΤΗΝ ΓΝΩΘΙ
ΓΑΜΟΥΣ ΚΡΑΤΕΙ
ΤΥΧΗΝ ΝΟΜΙΖΕ
ΕΓΓΥΗΝ ΦΕΥΓΕ
ΑΠΛΩΣ ΔΙΑΛΕΓΟΥ
ΟΜΟΙΟΙΣ ΧΡΩ
ΔΑΠΑΝΩΝ ΑΡΧΟΥ
ΚΤΩΜΕΝΟΣ ΗΔΟΥ
ΑΙΣΧΥΝΗΝ ΣΕΒΟΥ
ΧΑΡΙΝ ΕΚΤΕΛΕΙ
ΕΥΤΥΧΙΑΝ ΕΥΧΟΥ
ΤΥΧΗΝ ΣΤΕΡΓΕ
ΕΡΓΑΖΟΥ ΚΤΗΤΑ
ΑΚΟΥΩΝ ΟΡΑ
ΠΑΙΣ ΩΝ ΚΟΣΜΙΟΣ ΙΣΘΙ
ΓΛΩΤΤΑΝ ΙΣΧΕ
ΟΝΕΙΔΟΣ ΕΧΘΑΙΡΕ
ΚΡΙΝΕ ΔΙΚΑΙΑ
ΥΒΡΙΝ ΑΜΥΝΟΥ
ΑΙΤΙΩ ΠΑΡΟΝΤΑ
ΧΡΩ ΧΡΗΜΑΣΙΝ
ΛΕΓΕ ΕΙΔΩΣ
ΦΘΙΜΕΝΟΥΣ ΜΗ ΑΔΙΚΕΙ
ΑΛΥΠΩΣ ΒΙΟΥ
ΟΜΙΛΕΙ ΠΡΑΩΣ
ΦΙΛΟΦΡΟΝΕΙ ΠΑΣΙΝ
ΕΥΓΝΩΜΩΝ ΓΙΝΟΥ
ΓΥΝΑΙΚΟΣ ΑΡΧΕ
ΥΙΟΙΣ ΜΗ ΚΑΤΑΡΩ
ΣΕΑΥΤΟΝ ΕΥ ΠΟΙΕΙ
ΕΥΠΡΟΣΗΓΟΡΟΣ ΓΙΝΟΥ
ΒΟΥΛΕΥΟΥ ΧΡΟΝΩ
ΠΟΝΕΙ ΜΕΤ' ΕΥΚΛΕΙΑΣ
ΠΡΑΤΤΕ ΣΥΝΤΟΜΩΣ
ΑΠΟΚΡΙΝΟΥ ΕΝ ΚΑΙΡΩ
ΕΡΙΝ ΜΙΣΕΙ
ΠΡΕΣΒΥΤΗΣ ΕΥΛΟΓΟΣ
ΗΒΩΝ ΕΓΚΡΑΤΗΣ
ΑΤΥΧΟΥΝΤΙ ΣΥΝΑΧΘΟΥ
ΟΦΘΑΛΜΟΥ ΚΡΑΤΕΙ
ΟΜΟΝΟΙΑΝ ΔΙΩΚΕ
ΑΡΡΗΤΟΝ ΚΡΥΠΤΕ
ΤΟ ΚΡΑΤΟΥΝ ΦΟΒΟΥ
ΦΙΛΙΑΝ ΦΥΛΑΤΤΕ
ΚΑΙΡΟΝ ΠΡΟΣΔΕΧΟΥ
ΕΧΘΡΑΣ ΔΙΑΛΥΕ
ΤΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΘΗΡΩ
ΕΥΦΗΜΙΑΝ ΑΣΚΕΙ
ΓΗΡΑΣ ΠΡΟΣΔΕΧΟΥ
ΑΠΕΧΘΕΙΑΝ ΦΕΥΓΕ
ΕΠΙ ΡΩΜΗ ΜΗ ΚΑΥΧΩ
ΠΛΟΥΤΕΙ ΔΙΚΑΙΩΣ
ΔΟΞΑΝ ΜΗ ΛΕΙΠΕ
ΚΑΚΙΑΝ ΜΙΣΕΙ
ΚΙΝΔΥΝΕΥΕ ΦΡΟΝΙΜΩΣ
ΠΛΟΥΤΩ ΑΠΙΣΤΕΙ
ΧΡΗΣΜΟΥΣ ΘΑΥΜΑΖΕ
ΑΠΟΝΤΙ ΜΗ ΜΑΧΟΥ
ΜΑΝΘΑΝΩΝ ΜΗ ΚΑΜΝΕ
ΣΕΑΥΤΟΝ ΑΙΔΟΥ
ΟΥΣ ΤΡΕΦΕΙΣ, ΑΓΑΠΑ
ΜΗ ΑΡΧΕ ΥΒΡΙΖΕΙΝ
ΕΠΑΓΓΕΛΟΥ ΜΗΔΕΝΙ
ΤΕΛΕΥΤΩΝ ΑΛΥΠΟΣ
ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΝ ΑΙΔΟΥ
ΧΑΡΙΖΟΥ ΑΒΛΑΒΩΣ
ΝΕΩΤΕΡΟΝ ΔΙΔΑΣΚΕ
ΤΥΧΗ ΜΗ ΠΙΣΤΕΥΕ
ΜΗ ΕΠΙ ΠΑΝΤΙ ΛΥΠΟΥ
ΕΠΙ ΝΕΚΡΩ ΜΗ ΓΕΛΑ
ΕΥ ΠΑΣΧΕ ΩΣ ΘΝΗΤΟΣ
ΒΙΑΣ ΜΗ ΕΧΟΥ
ΕΞ ΕΥΓΕΝΩΝ ΓΕΝΝΑ
ΜΕΣΟΣ ΔΙΚΑΙΟΣ
ΤΩ ΒΙΩ ΜΗ ΑΧΘΟΥ
ΠΕΡΑΣ ΕΠΙΤΕΛΕΙ ΜΗ ΑΠΟΔΕΙΛΙΩΝ
ΦΕΙΔΟΜΕΝΟΣ ΜΗ ΛΕΙΠΕ
ΑΔΩΡΟΔΟΚΗΤΟΣ ΔΙΚΑΖΕ
ΠΡΟΓΟΝΟΥΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ
ΑΜΑΡΤΑΝΩΝ ΜΕΤΑΝΟΕΙ
ΠΡΑΤΤΕ ΑΜΕΤΑΝΟΗΤΩΣ
ΘΝΗΣΚΕ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ